انجمن علمی دانشجویی مطالعات زنان و خانواده معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه الزهرا(س) "سمینار بررسی بازار کار و اشتغال زنان رشته مطالعات زنان و خانواده " را با هدف رسیدگی به وضعیت اشتغال فارغ التحصیلان رشته مطالعات زنان و خانواده و تبیین ظرفیت های آن رشته با حضور سرکار خانم دکتر فاطمه قاسم پور رئیس فراکسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی به میزبانی دکتر زهرا میرحسینی مدیر گروه مطالعات زنان و خانواده دانشگاه الزهرا(س) و با حضور دکتر محسن بدره و دکتر لیلا ثمنی از اساتید هیات علمی و جمعی از دانشجویان رشته مطالعات زنان و خانواده در روز دوشنبه 30 خرداد ماه 1401 از ساعت 15 الی 17 در سالن پروین اعتصامی مرکز همایش های بین المللی دانشگاه الزهرا(س)، برگزار نمود.
خانم دکتر میرحسینی در ابتدا به شرحی اجمالی ازشکل‌گیری و سبقه رشته مطالعات زنان و خانواده، در دو مقطع کارشناسی(مطالعات خانواده) و کارشناسی ارشد: مطالعات زنان و در دو گرایش(زن و خانواده، حقوق زن در اسلام) و مرور اجمالی محتوای سرفصل ها( فقه، آسیب‌شناسی اجتماعی، روانشناسی و جامعه‌شناسی و... )پرداختند. ایشان با بیان اینکه دانشجویان این رشته به علت میان رشته ای بودن تعداد زیادی دروس تخصصی و اصلی از رشته های فقه و حقوق، روانشناسی و جامعه شناسی می گذرانند و با وجود غنی بودن مباحث و آموزش ها، همچنان در خصوص بازارکار و اشتغال، با موانع و چالش های بسیاری روبه رو هستند، به طوری که فارغ التحصیلان این رشته، علی رغم آموزش ها و توانمندی ها و همچنین نیاز روز جامعه در خصوص مسائل زنان و خانواده، جایگاه شغلی مناسبی ندارند. با وجود اینکه در سالهای اخیر پیگیری های زیادی در خصوص ورود رشته به آزمون های استخدامی و آزمون آموزش و پرورش صورت پذیرفته، با این حال فارغ التحصیلان این رشته در مشاغل محدودی امکان شرکت و جذب دارند.
در ادامه دانشجویان هر‌یک به بخشی از معضلات و مصائب این رشته در ایران پرداختند؛ در ابتدا یکی از دانشجویان از لزوم تعریف چنین رشته‌ای در سطح و بدنه آموزش و پرورش به عنوان کارشناس و مشاور صحبت کرده و خاطرنشان کرد؛ امکان پذیرش مدرک رشته مطالعات زنان و خانواده در آموزش و پرورش به طور محدود در سه سطح کارشناس امور بانوان، دبیر علوم اجتماعی و امدادگری در مدارس استثنایی وجود دارد که فرصتی بسیار محدود و ناکافی است، در حالیکه امکان استفاده از فارغ التحصیل این رشته در سطح مدارس وجود ندارد. این در حالی است که استخدام آنان به عنوان مشاور در مدارس می‌تواند از موضوعات مهم جهت تسهیل امر آموزش و پرورش برای دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان باشد، چرا که بسیاری از خانواده ها به جهت عدم توانایی مالی و یا عدم اطمینان به مشاور مراجعه نمی‌کنند، در حالیکه مدیر و مشاور مدارس را قبول دارند.
امکان جذب فارغ التحصیلان این رشته درتمامی پست های مدیریتی مدارس دخترانه یکی‌دیگر از مسائلی بود که مطرح شد و به امکان جذب این افراد به عنوان مشاور در مدارس به جهت غنی بودن دروس این رشته در جامعه‌شناسی، روانشناسی و حقوق اشاره گردید. دکتر میرحسینی نیز ضمن تایید این موضوع مراجعه کنندگان اصلی مدارس را خانواده و در راس آن، زنان دانست و تاکید کرد لزومی به جذب این افراد صرفا در مدارس غیردخترانه نیست و هرجا که بحث خانواده مطرح است حضور آنان می‌تواند مفید واقع‌شود.
مطلب بعدی که توسط یکی از حضار بیان گردید؛ عدم جذب کارورز در دادگستری علیرغم مطالب بیان شده ذیل بازار کار این رشته بود. زینب پارسائیان از شکاف بین تصورات و واقعیتی که در تعریف از این رشته وجود دارد، گلایه کرده و به این موضوع اشاره کرد که علیرغم مطالبی که در مورد این رشته و امکان جذب فارغ التحصیلان به عنوان کارورز در دادگستری بیان می‌شود، این موضوع صحت ندارد و چنین فرصت شغلی عملا به دانشجویان داده نمی شود . ایشان همچنین به شانس بسیار پایین دانشجویان برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا تنها در دو دانشگاه دولتی تربیت مدرس و غیرانتفاعی ادیان و مذاهب اشاره کردند. همچنین ضمن ابراز خوشحالی برای ورود این رشته به آزمون استخدامی، از شانس پایین فارغ‌التحصیلان و جذب حداقلی در شهرهای مختلف ابراز ناخرسندی نمودند.
قول پیگیری در زمینه ادامه تحصیل در رشته مطالعات زنان و خانواده تا سطح دکتری؛ خانم دکتر قاسم‌پور پس از شنیدن مسائل و مشکلانی که اساتید و دانشجویان مطرح نمودند ضمن بیان این نکته که در مقام نماینده مجلس، خود را نماینده دانشجویان می‌دانند و با مشکلات آن‌ها ابراز همدردی می کنند، برای رفع آن‌ها گام برخواهند داشت. ایشان قول پیگیری امکان ادامه تحصیل در رشته مطالعات زنان و خانواده تا سطح دکترا را در دانشگاه‌های دولتی دادند.
خانم دکتر قاسم‌پور در پاسخ به در دسترس نبودن مشاغل دولتی و پست‌های امور بانوان برای فارغ التحصیلان این رشته به مشکل عدم جایگاه ساختاری بسیاری از پُست‌های امور بانوان در دستگاه های اجرایی اشاره نمودند.
مسئولان به مسائل زنان آگاهی ندارند؛ در ادامه خانم رستگار پناه از دانشجویان دکترای مطالعات جنسیت به مسئله ناآگاهی مسئولین از نیازهای زنان و عدم آینده‌پژوهشی و درک آنان از اینکه مسئله زنان امروزه در حال تبدیل شدن به یک مسئله حقوق بشری است که در آینده ایران بیش از پیش با آن دست و پنجه نرم خواهد کرد.
مسئله سلب فرصت‌های قدیم به جای ایجاد فرصت‌های جدید، از مسائل دیگری بود که توسط رستگارپناه به آن پرداخته شد. ایشان بیان کردند در بسیاری از موارد دانشجویان رشته حقوق خانواده بر دانشجویان رشته مطالعات زنان و خانواده اولویت داده می‌شوند، که دکتر میرحسینی در پاسخ این موضوع را شایان توجه دانستند که کانون صنفی رشته‌های حقوق بسیار قوی است و به همین خاطر شاهد مشارکت بالای حقوقی‌ها در رشته‌های گوناگون هستیم.
اولویت نبودن جذب دانشجویان دکترای رشته مطالعات زنان و خانواده در دانشگاه‌های دولتی، اجحاف در حق دانشجویان این رشته است:
خانم دکتر قاسم‌پور ضمن بیان این نکته که اولویت برای جذب دکتری زنان در این رشته باید در زمینه تخصصی باشد، فرمودند: اگر امکان و توان ادامه تحصیل تخصصی این رشته تا سطح دکترا وجود نداشته باشد، به طور کلی در دانشگاه‌های غیر انتفاعی نیز لزومی به ادامه تحصیلات تکمیلی نیست و اگر این توان و تخصص وجود دارد اولویت باید با دانشگاه‌های دولتی باشد، در غیر این صورت این موضوع نشانگر تعارض است، ایشان همچنین مسئله دریافت وجوه بالا توسط دانشگاه‌های غیرانتفاعی برای تحصیل در مقطع دکترای رشته مطالعات زنان و خانواده را در صورتی که امکان ادامه تحصیل در دانشگاه‌های دولتی وجود دارد نقد کردند.
ایشان همچنین در تحلیل این رشته خاطرنشان کردند، طراحی این رشته واکنشی تعریف شده و نابسامانی و آشفتگی‌هایی در آن دیده می‌شود. امروزه بر سر سودمند بودن تربیت آکادمیک یا تربیت کنشگرانه نیز بحث وجود دارد، اما بنظر می‌رسد وقتی این دو در کنار هم باشند منجر به خلق کنشگری موفق خواهند شد.
خانم رستگار پناه در تایید این مسئله این نقص و نقد را متوجه نظام آموزشی دانست که نظام آموزشی با عدم مهارت‌آموزی و تنها تاکید بر علم و تحقیق، دست به تربیت کنشگر فعال نزده است و دانشجویان این رشته نیز از این قاعده مستثنی نیستند و در صورت داشتن ایده نیز برای خلق و تحقق آن توانمندی لازم را ندارند.
عدم توجه به دانشجویان مطالعات زنان به عنوان کارشناس نفقه؛ خانم دکتر میرحسینی در پاسخ به نقد یکی از دانشجویان مبنی بر عدم جذب کارشناس نفقه از فارغ‌التحصیلان این رشته، خاطرنشان کرد برای فارغ التحصیلان مطالعات خانواده امکان جذب به عنوان مشاور و کارشناس نفقه تا سال گذشته وجود داشت، که این مورد از سال گذشته حذف شد و فارغ التحصیلان مدیریت خانواده جایگزین آن‌ها شده است و به فارغ التحصیلان مطالعات زنان و مطالعات خانواده با وجود سرفصل های آموزشی بسیار مرتبط توجهی نشده است.
مسائل دیگری که دانشجویان به بیان آن پرداختند عبارت بود از:
مهجور و ناشناخته بودن رشته علیرغم سابقه و قدمت حدود 20 ساله
حجیم بودن مطالب و دروس
عدم جذب رشته در بسیاری از دانشگاه‌های مطرح کشور
دغدغه بلاتکلیفی دانشجویان رشته مطالعات زن و خانواده پس از اتمام تحصیلات
جذب و استخدام نیروی غیر متخصص و غیرمرتبط در بخش های مربوط به امور بانوان ادارات دولتی
جذب حداقلی و معدود دانشجویان مطالعات زنان در سطح کارشناسی و تحصیلات تکمیلی توسط دانشگاه ها
منفعل بودن دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته مطالعات زنان و خانواده در خصوص مطالبات شغلی و آموزشی، به علت نگرانی از برچسب‌زنی و قضاوت شدن از سوی جامعه و مسئولان
خانم دکتر قاسم‌پور با ابراز بیان آگاهی از مشکلات این رشته به موارد ذیل اشاره نمودند:
ضعف نظام آموزشی در رشته مطالعات زنان و عدم وجود نظام آموزشی مسئله‌محور
ترجیح سیستم ها بر انتخاب فارغ التحصیلان رشته های مرتبط( فارغ التحصیلان جامعه شناسی، روانشناسی و ...) به جای انتخاب فارغ التحصیلان مطالعات زنان و خانواده
ضعف کنشگری در فعالان حقوق زن
نبود و ضعف حلقه میانی به صورتی که کنشگرها به عنوان حلقه میانی، حل مسائل اجتماعی را بر عهده بگیرند
عدم خلق ایده های خلاقانه برای جامعه هدف
ایشان همچنین ضمن تایید مشکلاتی که دانشجویان این رشته با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، به مقایسه روند شکل‌گیری این رشته در ایران و امریکا اشاره کردند و تفاوت را در ارتباط بین مباحث آکادمیک و سیاست‌گذاری‌ها دانستند که در ایران به این موضوع توجهی نشد و این باعث نوعی سردرگمی در مباحث و بلاتکلیفی بحث اشتغال در این رشته گشته است.
خودتان به داد خودتان برسید؛ آقای دکتر بدره، ضمن اشاره به این موضوع که بحث اکتیویسم و کنشگری اجتماعی، بحث قابل توجهی از بدنه این رشته را تشکیل می‌دهد، گفتند: به مستندساز، ژورنالیست متبحر و کنشگر اجتماعیِ خانم قوی در ایران نیاز داریم؛ ایشان همچنین به لزوم توجه بیشتر به فعالیت‌های اجتماعی توسط دانشجویان این رشته اشاره کردند و خاطرنشان نمودند امروزه تاثیر دانشگاه و مقاله کمتر از گذشته و بسیار کمتر از فیلم و رمان و کنشگری‌هاست.
ایشان همچنین بر صنف‌محور بودن جامعه ایران تاکید کرده و احقاق حق را از طریق صنف‌ها ممکن دانست و پیشنهاد دادند کانون دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته مطالعات زنان و خانواده برای پیگیری مسائل و مطالبات فارغ‌التحصیلان این رشته ایجاد گردد.
سرکار خانم دکتر ثمنی؛ عضو هیئت علمی فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه الزهرا(س) و مشاور زن و خانواده بسیج، بر عدم آشنایی بسیاری از مشاوران با مسائل و مشکلات زنان تاکید کرده و پیشنهادات ذیل را مطرح کردند:
ایجاد فرصت مطالعاتی اساتید با دانشجویان کارشناسی ارشد رشته مطالعات زنان و خانواده ؛ با توجه به اینکه اکنون اجازه حضور دانشجو در کنار اساتید در مراکز مربوط به امور بانوان وجود ندارد
ایجاد بسته‌های آموزشی برای دانشجویان این رشته
جذب دانشجویان علاقه‌مند به پژوهش
جذب مشاوران قوه قضاییه از این رشته(جذب مشاور حقوق کودک، علی الخصوص در مباحث ملاقات کودک که در دادگاه‌ها به آن پرداخته می‌شود)
یکی دیگر از دانشجویان نیز به بحث تجمیع بین مباحث زنان و نوآوری اشاره کرد و به تبیین لزوم پیوند بین خانه‌های خلاق و مطالعات زنان پرداخت که از سوی نهادهای دولتی مورد توجه و حمایت قرار نمی‌گیرد، چرا که آنان به بحث سوددهی بیشتر توجه می‌کنند و فارغ از مباحث سلامت در مسائل دیگر به ارتباط این دو مبحث آگاه نیستند.
در پایان دانشجویان مطالبات خود در حوزه سیاست‌گذاری‌های کلان در زمینه حمایت از این رشته را با رئیس فراکسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی مطرح کردند.
